Rzecz o brzozie

Ile jest gatunków brzozy? Trudno policzyć, bo brzozy „chętnie” i często krzyżują się z innymi gatunkami. Brzozy to nie tylko drzewa, ale również krzewy. Ze względu na biały kolor kory i tak lubiane przez dzieci „kotki”, to jedna z najlepiej rozpoznawalnych roślin leśnych. Jest także chętnie uprawiana w dużych ogrodach i na działkach siedliskowych oraz sadzona przy krawężnikach jako drzewko lub krzew ozdobny. Nie jest wymagająca. Chętnie też zajmie mało „chodliwe" piaski. Pochodzi z północnych terenów Eurazji. Brzozy żyją do 160 lat. Swą dorosłość osiągają jednak już w wieku 7 lat. Kora brzozy nie zawsze jest biała. W zależności od gatunku brzoza ma korę od czarnej przez ciemnobrązową do siwej a nierzadko właśnie do białej. Owocami brzozy są orzeszki, które dojrzewają w okresie od września do października. Wspomniane już kotki rosną w ten sposób, że męskie kwiaty są zawsze umiejscowione nad żeńskimi.

• Pyłki brzozy są bardzo silnym alergenem, szczególnie groźnym pomiędzy końcem marca a początkiem czerwca. Jednak główne pylenie przypada na dwa, środkowe tygodnie kwietnia. Drewno brzozy nie jest zbyt trwałe, ale za to łatwo poddaje się obróbce. 

• Herbatka z liści i kory brzozy ma silne działanie moczopędne. Dlatego też picie herbatki brzozowej w ilości trzech filiżanek dziennie przez okres kilku tygodni poprawia metabolizm organizmu, a niekiedy doprowadza do rozpuszczenia kamieni nerkowych. To działanie moczopędne herbatki ma znaczenie w leczeniu reumatyzmu, dny oraz innych tego rodzaju zaburzeń. Napar z liści, pąków liści i kory brzozy jest wykorzystywany również do kąpieli w przebiegu leczenia uporczywych schorzeń skóry.

• O właściwościach soku z brzozy można w zasadzie mówić bez końca. Jego picie nie stanowi żadnego problemu, gdyż smakuje jak słodzona woda, która gasi pragnienie. Natomiast regularne jego spożywanie wzmacnia cały organizm. Odbudowuje, czy wręcz nadbudowuje odporność, wpływa zbawiennie na stan włosów i paznokci, pozwala obniżyć poziom cholesterolu, wzmacnia organizm, chroni przed infekcjami, oczyszcza wątrobę, wspomaga leczenie chorób nowotworowych.

• W przeszłości brzozy były sadzone przy drogach jako znaki drogowe tj. jako znaki wyznaczające jezdnię.

• Brzoza jest symbolem Estonii. Natomiast w Rosji, w Finlandii i w Polsce drzewo to uznawane jest za symbol, święte drzewo, które symbolizowało na licznych festiwalach dziewiczą boginię płodności. W wielu miejscach Europy brzoza była też czczona jako symbol młodości i wiosny.

• Aktualnie w Polsce brzoza przeżywa swój prawdziwy renesans od czasu Katastrofy Smoleńskiej.

Brzoza występuje najczęściej jako symbol. 

Po śmierci córki Anny, Władysław Broniewski napisał wiersz „Brzoza”. W wierszu tym brzoza jest
niemym świadkiem rozpaczy ojca po śmierci ukochanego dziecka, symbolem człowieka – poety, który szuka właściwych słów, by wyrazić swój ból.

Również Kazimierz Przerwa – Tetmajer zatytułował jeden ze swoich wierszy „Brzozy”, pisząc:

Zapłakały rdzawe liście

rozpłakanych brzóz, na dalekie ciemne morza

popłynął ich głos.

Zapytały morza: "Czemu

łkacie smutno tak?

Czy wam słońca brak jasnego,

czy wam deszczu brak?"

"Nie brak nam jasnego słońca,

deszcze chmury ślą,

tylko ziemia, kędy rośniem,

przesiąknięta krwią.", 

a Leopold Staff  „Dziewicze brzozy”.

W 1903 roku Gustav Klimt namalował słynny obraz „Las brzozowy”. Popularny pejzażysta warszawski Józef Rapacki w 1922 przeniósł na płótno „Brzozy i wrzosy”. Brzozy malował również Julian Fałat, Wojciech Kossak, Jan Stanisławski.